بیماری آدیسون چیست ؟
نوعی بیماری است که در اثر ایجاد اختلال در غدد کلیوی به وجود می آید . درواقع غدد فوق کلیوی همانطور که از اسم آن پیداست در بالای کلیه های شما قرار دارد . این غدد بسیاری از هورمون های مورد نیاز بدن شما را برای عملکردهای طبیعی تولید می کنند. بیماری آدیسون در زمان آسیب دیدگی قشر آدرنال آسیب اتفاق می افتد و غدد فوق کلیوی به اندازه کافی هورمونهای استروئیدی کورتیزول و آلدوسترون تولید نمی کنند. در حقیقت کورتیزول واکنش بدن به موقعیت های استرس زا را تنظیم می کند ؛ آلدوسترون در تنظیم سدیم و پتاسیم کمک می کند و قشر آدرنال همچنین هورمونهای جنسی (آندروژن ها) تولید می کند. در این بخش از مقاله پانوپا با ما همراه باشید تا با علائم و نحوه درمان این بیماری بیشتر آشنا شوید .
علائم آدیسون
برخی از علائم آديسون در پایین ذکر شده افرادی که به این بیماری دچارند علائم زیر را تجربه می کنند :
- ضعف عضلانی
- خستگی
- تیره شدن رنگ پوست
- کاهش وزن یا کاهش اشتها
- کاهش ضربان قلب یا فشار خون
- کاهش سطح قند خون
- طلسم غش
- زخم های دهان
- هوس نمک
- حالت تهوع
- استفراغ
افرادی که مبتلا به بیماری آدیسون هستند نیز ممکن است علائم عصبی روانی را هم تجربه کنند :
- تحریک پذیری یا افسردگی
- کمبود انرژی
- اختلالات خواب
اگر بیماری آدیسون به مدت طولانی در بدن باشد و درمان نشود ، می تواند به یک بحران آدیسون تبدیل شود.
علائم مرتبط با بحران آدیسون می توانند شامل موارد زیر باشند:
- تحریک
- هذیان
- توهمات بینایی و شنوایی
- تغییر وضعیت روانی ، مانند سردرگمی ، ترس یا بی قراری
- از دست دادن آگاهی
- تب شدید
- درد ناگهانی در قسمت تحتانی کمر ، شکم یا پاها
یک بحران درمان نشده آدیسون می تواند به شوک و مرگ منجر شود . پس اگر حس کردید به این بیماری مبتلا شده اید باید سریعا به پزشک متخصص مراجعه کنید .
بیشتر بدانید : هر آنچه باید درباره بواسیر بدانید
عوامل ایجاد آدیسون
دو نوع عمده برای بیماری آدیسون وجود دارد :
- نارسایی اولیه آدرنال
- نارسایی ثانویه آدرنال
برای درمان این بیماری ، پزشک شما باید با انجام معاینات و آزمایشات لازم باید به این نتیجه برسد که کدام یک از علائم مربوط به هر کدام را دارید .
– نارسایی اولیه آدرنال
اولین عاملی که باعث بیماری آدیسون می شود ، نارسایی اولیه آدرنال است . این بیماری زمانی رخ می دهد که غدد آدرنال شما به حدی آسیب دیده باشد که دیگر نتواند هورمون تولید کنند. این نوع از بیماری آدیسون بیشتر هنگامی ایجاد می شود که سیستم ایمنی بدن به غدد فوق کلیوی شما حمله کند. به این بیماری خود ایمنی گفته می شود. در یک بیماری خود ایمنی ، سیستم ایمنی بدن شما هر عضو یا ناحیه ای از بدن را از نظر ویروس ، باکتری یا مهاجم خارج دیگر اشتباه می کند. بیماری سل ، عفونت‌های مربوط به این غده، ایدز، متاستاز‌های سرطانی و وقوع خونریزی در این غده از دیگر عواملی هستند که سبب بروز نارسایی اولیه غده فوق کلیه می‌شوند.
سایر دلایل نارسایی اولیه آدرنال عبارتند از:
- تجویز طولانی مدت گلوکوکورتیکوئیدها (به عنوان مثال پردنیزون)
- عفونت در بدن
- سرطان و رشد غیر طبیعی (تومور)
- استفاده از داروهای رقیق کننده خون برای کنترل لخته شدن خون
– نارسایی ثانویه آدرنال
عامل دوم بیماری آدیسون ، نارسایی ثانویه آدرنال است که هنگامی رخ می دهد که غده هیپوفیز (واقع در مغز) نتواند هورمون آدرنرژیک (ATTH) تولید کند. ACTH به غدد آدرنال می گوید هورمونها را چه موقع آزاد می كنند. یکی از علل شایع نارسایی ثانویه غده فوق کلیه بیماری‌های مربوط به غده هیپوفیز است. هورمونی به نام آدرنوکورتیکوتروپیک از غده هیپوفیز ترشح می‌شود که ترشحات غده فوق کلیه را کنترل می‌کند.
این هورمون به نوعی محرک غده فوق کلیه نسبت به تولید و ترشح هورمونهای مربوط به خود است. بنابراین در صورتی که در غده هیپوفیز به هر دلیلی نقصی وجود داشته باشد (همچون تخریب سلول‌ها یا فشار تومور و …) که موجب کاهش تولید و ترشح هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک شود، می‌تواند موجب بروز نارسایی ثانویه غده فوق کلیه شود. به این ترتیب بیماری آدیسون بروز پیدا می‌کند. در صورت عدم مصرف داروهای كورتیكواستروئیدی كه پزشك تجویز می كند ، نارسایی آدرنال نیز وجود دارد. کورتیکواستروئیدها به کنترل شرایط سلامتی مزمن مانند آسم کمک می کنند.
همچنین بسیاری از دلایل دیگر نارسایی ثانویه آدرنال وجود دارد ، از جمله :
- تومورها
- داروها
- ژنتیک
- آسیب تروماتیک مغز
نحوه تشخیص بیماری آدیسون
برای تشخیص دقیق بیماری آديسون حتما باید به پزشک مراجعه کنید .پزشک در ابتدا در مورد تاریخچه پزشکی و علائمی که تجربه کرده اید از شما سؤال خواهد کرد و سپس معاینه جسمی را انجام می دهد و ممکن است آزمایش هایی را انجام دهد تا سطح پتاسیم و سدیم شما را بررسی کنند .
– آزمایش خون
یکی از معمول ترین و آسان ترین آزمایشاتی که می‌توان برای فرد مشکوک به آديسون انجام داد، آزمایش خون است. در این آزمایش سطح آنتی‌بادی‌ها، سدیم، کلسیم، پتاسیم، کورتیزول و از همه مهم‌تر سطح هورمون ACTH را در خون اندازه می‌گیرند. کاهش سدیم و قندخون و نیز افزایش کلسیم، پتاسیم از جمله یافته‌های موجود در آزمایش خون فرد بیمار است. علاوه بر آن افزایش تعداد ائوزینوفیلها (دسته‌ای از گلبول‌های سفید) و اسیدوز متابولیک از دیگر یافته‌هایی هستند که با آزمایش خون می‌توان در فرد مبتلا به آدیسون یافت . اگر سطح هورمون ACTH در خون پایین باشد، نشان می‌دهد که نارسایی غده فوق کلیه احتمالا به صورت ثانویه است و باید علت پایین بودن این هورمون را یافت و برطرف کرد.
– تست تحریکی با ACTH
نوع دیگری از آزمایش ATCH است . در این آزمایش هورمون ACTH را به فرد تزریق می‌کنند و چند دقیقه بعد سطح کورتیزول خون را اندازه می‌گیرند. در صورتی که خود غده فوق کلیه سالم باشد، باید بعد از ترشح این هورمون سطح کورتیزول خون بالا بیاید. در غیر این صورت نقص در خود غده فوق کلیه داریم.
– تست وابسته به انسولین
یکی از علل اصلی نارسایی ثانویه غده فوق کلیه وجود مشکلاتی در غده هیپوفیز است. در صورتی که این احتمال مطرح باشد این تست انجام می‌شود. در این تست مقدار مشخصی انسولین را به فرد تزریق می‌کنیم و با فواصل زمانی مشخص میزان قند خون (BS) و سطح کورتیزول خون را اندازه می‌گیریم. در صورتی که فرد مشکلی در غده نداشته باشد مقدار قند خون به تدریج کم می‌شود و سطح کورتیزول (به منظور مقابله با شرایط استرسی در بدن یعنی هایپوگلایسمی) افزایش می‌یابد.
– MRI غده هیپوفیز
اغلب بعد از آن که تشخیص نارسایی ثانویه غده فوق کلیه قطعی می‌شود و پس از آن که قویا اختلال در غده هیپوفیز مسبب این وضعیت شناخته شد، عکسبرداری با استفاده از MRI انجام می‌گیرد. این کار به منظور یافتن علت احتمالی به وجود آورنده این مشکل انجام می‌شود. در این حالت ممکن است تومور یا هر توده‌ی دیگری یافت شود که به غده هیپوفیز فشار وارد می‌کند و عملکرد طبیعی این غده را برهم می‌زند.
– سی تی اسکن
برای مشاهده غده‌های فوق کلیه در شکم می‌توان از این روش عکسبرداری استفاده کرد و به این ترتیب سایز غده‌های فوق کلیه و یا هر عامل دیگری که موجب به وجود آوردن این اختلال شده‌اند را مورد بررسی قرار داد.
نحوه درمان آدیسون
پس از تشخیص بیماری و اطمینان از اینکه شما به بیماری آدیسون مبتلا هستید ، مرحله بعدی نحوه درمان مناسب است که در تمام درمان های آن ، شامل مصرف دارو است . برای اصلاح سطح هورمون های استروئیدی که بدن تولید نمی کند ، به شما درمان جایگزینی هورمون داده می شود. برخی از گزینه های درمان شامل کورتیکواستروئیدهای خوراکی مانند:
- هیدروکورتیزون (کورتف) ، پردنیزون یا متیل پردنیزولون برای جایگزینی کورتیزول، این هورمون ها به منظور تقلید از نوسانات طبیعی 24 ساعته سطح کورتیزول بر اساس یک برنامه داده می شود .
- فلدروکورتیزون استات برای جایگزینی آلدوسترون
- شما باید مقدار زیادی نمک (سدیم) در رژیم غذایی خود دریافت کنید ، به ویژه در هنگام ورزش های سنگین ، هوا گرم یا اگر دستگاه گوارش ، نظیر اسهال دارید .
اگر بدن شما تحت فشارهایی ناشی از جراحی ، عفونت یا بیماری جزئی ، پزشک همچنین پیشنهاد می کند که دوز دارو به طور موقت افزایش دهید . اگر از استفراغ مریض هستید و نمی توانید داروهای خوراکی خود را پایین نگه دارید ، ممکن است به تزریق کورتون نیاز داشته باشید .
سایر توصیه های درمانی عبارتند از:
1- همیشه یک کارت هشدار پزشکی و دستبند داشته باشید؛ در واقع کارت اورژانس استروئید و شناسایی هشدار پزشکی به پرسنل فوریت های پزشکی اطلاع می دهد که شما به چه نوع مراقبتی نیاز دارید. همچنین یک برنامه عملی مدون داشته باشید.
2- داروهای اضافی را مفید نگه دارید؛ از دست دادن حتی یک دوز از دارو ممکن است خطرناک باشد ، بنابراین هر زمان که سفر می کنید و یا از خانه خارج می شوید و به محل کار خود می روید مقدار کمی دارو را همراه خود داشته باشید .
3- یک کیت تزریق گلوکوکورتیکوئید به همراه داشته باشید ؛ این کیت حاوی یک سوزن ، سرنگ و فرم تزریقی کورتون برای استفاده در موارد اضطراری است .
4- با پزشک خود در تماس باشید ؛ سعی کنید با پزشک خود ارتباط برقرار کنید تا مطمئن شوید دوزهای هورمون های جایگزین کافی هستند ، اما بیش از حد نیستند . اگر با داروهای خود به طور مداوم مشکل دارید ، ممکن است نیاز به تنظیم دوز یا زمان مصرف داروها داشته باشید .
5- چکاپ های سالانه داشته باشید ؛ حداقل سالی یک بار به پزشک یا متخصص غدد درون ریز مراجعه کنید. پزشک شما ممکن است سالانه غربالگری تعدادی از بیماری های خود ایمنی را توصیه کند .
درمان بحران ادیسون به طور معمول شامل تزریق وریدی موارد زیر می باشد از جمله :
- کورتیکواستروئیدها
- محلول نمکی
- شکر (دکستروز)
- درمان های بالقوه آینده
محققان در تلاشند کورتیکواستروئیدهای با تأخیر در آزادسازی تولید کنند که بیشتر شبیه بدن انسان هستند.
بیشتر بدانید : هر آنچه باید راجع به غدد لنفاوی متورم بدانید.
